Een tijd geleden sprak ik Jacob, manager bij een grote, snelgroeiende webwinkel. Hij vertelde me dat hij 3 dagen later een presentatie moet houden voor een grote groep medewerkers binnen zijn organisatie. ‘Ik heb vreselijk last van zenuwen’ zei hij.
Spreekspanning voor grote groep
Jacob presenteert regelmatig, maar deze keer zou de groep bestaan uit zo’n 100 medewerkers. ‘Normaal spreek ik voor groepen van maximaal 10’, zei hij. Hij vertelde dat hij nu voor het eerst enorme last heeft van zenuwen. Hij is bang dat zijn zenuwen straks met hem aan de haal gaan; dat ‘ie zijn tekst vergeet, dat zijn stem trillerig klinkt en dat zijn publiek aan hem ziet dat hij ontzettend zenuwachtig is.
‘Kun je me helpen?’ vroeg hij.
Wat kun je doen met zenuwen die je vlak voor je presentatie overvallen omdat je voor een grotere groep staat dan je gewend bent?
Het komt vaak voor dat managers die menen nooit (echt nooit) last te hebben van zenuwen, al ruim voor een presentatie wel degelijk een aankomend en groeiend spanningsniveau ervaren. Vooral als de context van de presentatie een andere is dan waarmee ze bekend zijn.
Dit kan grote gevolgen hebben voor het moment suprême – het moment dat je de volle zaal inkijkt, 100 hoofden op jou gericht zijn en je je hartslag in je keel voelt. Bij het aanbreken van het eerste spreekmoment stijgt de adrenaline nog eens extra met allerlei ongewenste fysieke symptomen tot gevolg.
Het is belangrijk om in een vroeg stadium spanning te onderkennen en daar uiting aan te geven. Want je kunt immers pas jezelf leiden als je zelfbewust bent.
Trucs helpen niet
Wat niet helpt is het toepassen van allerlei trucs; over de hoofden van je publiek heen kijken [een tip die helaas nog steeds circuleert in sommige presentatietrainingen] of een ‘power pose’ (=gorillastandje) aannemen, of ontspanningsoefeningen doen, letten op je ademhaling of voor de spiegel gaan staan en tegen je jezelf zeggen: jij kunt dit! Ze werken niet en het toepassen van allerlei instructies die je aan jezelf geeft is in zo’n zenuwachtige staat al een hele opgave.
Beperk jezelf
De kunst is om je dan juist te beperken.
1. Onderzoek om te beginnen je gedachten die de grootste spanning opleveren
Bij een groter publiek zijn dat vaak gedachten die ongelijkwaardigheid uitdrukken (ik ben alleen, zij zijn met velen). Ze zijn onhandig en niet nodig. Pure energieverspilling. Ze verdienen je aandacht niet. Vervang ze door gedachten die een gelijkwaardigheid met je toehoorders uitdrukken. Voel maar eens het verschil tussen: zitten al die mensen wel op mijn verhaal te wachten. Als ze maar niet zien dat ik zenuwachtig ben. En: Ik mag mijzelf en mijn boodschap zo meteen neerzetten voor heel veel mensen die hier wat aan hebben. Ik voel adrenaline door mijn lijf en dat mag. Het is de interpretatie die je een irreëel beeld verschaft en de tip is om het interne conflict in je hoofd los te laten.
2. Beschouw die massa van zoveel medewerkers in de zaal als vele losse ‘relaties’ die je kunt aangaan
Jacob vertelde dat hij helemaal geen zenuwen heeft in 1op1 situaties. Je presentatie is in de kern niets anders dan een serie 1op1 gesprekken. Steeds weer. Telkens heb je even echt aandacht voor 1 persoon in de zaal. Die kijk je aan met zachte, ontspannen ogen. Je bent steeds met 1 iemand uit je publiek. Dan ga je naar de volgende persoon. Er ontstaat zo vanzelf contact met je publiek en DAT is waar je de ontspanning in zult vinden. Jacob oefent dit de volgende dag in een vergadering die hij voorzit.
3. Start je presentatie met stilte
Met name bij een groter publiek is dit cruciaal. In het begin van een presentatie is er altijd een natuurlijk gat tussen spreker en publiek dat overbrugd moet worden. De stilte zorgt ervoor dat jij en je publiek een moment kunnen hebben om even te wennen aan elkaar en aan de situatie. Door die stilte kun je ook beter in het moment komen om te gaan spreken.
De dag na zijn presentatie belde Jacob me op; de tips maakten een wereld van verschil. ‘Onhandige gedachten zoveel mogelijk laten gaan gaf me rust. En dat principe van een op een zijn met iemand uit je publiek heeft me enorm geholpen. Het werkte heel ontspannend,’ zei hij.